De ergste epidemieën aller tijden deel 2 - De Spaanse Griep

Plagen zijn van alle tijden. Al minstens 10.000 jaar teisteren ze de mensheid en ze hebben al onverbiddelijk toegeslagen. Het enige wat de mens kon doen, is de besmetting zo veel mogelijk onder controle houden. Dit is exact wat de overheden op de dag van vandaag proberen te doen, de strijd aangaan met COVID-19. De zwaarste schatting van de Spaanse Griep in 1918 gaan tot 100 miljoen doden. Daarmee is het de dodelijkste pandemie in de geschiedenis van de mensheid. Het is daarom vanzelfsprekend dat ik hier even wil bij stil staan. 

Eerst nog geen paniek
De ziekte kan al begonnen zijn in het voorjaar van 1918. Op 4 maart melde een kok zich ziek. Hij had een zere keel, hoofdpijn en koorts. In de loop van die befaamde dag melden steeds meer mannen zich met dezelfde symptomen. Het waren niet die mannen van het platteland die klaargestoomd werden voor de loopgraven in Europa. Via deze weg bereikte de ziekte het westelijk front in Frankrijk en reisde zo verder. Het virus sprong ook op krijgsgevangen en op de gewone bevolking: van Spanje tot China begonnen mensen te hoesten. Vele werden ziek, maar niet ernstig. Er was dus totaal geen sprake van paniek.

Maar later in augustus nam de griep een dodelijk karakter. Bij de gewone symptomen kwamen er extra symptomen. De patiënten kregen een longontsteking, kregen roestbruine vlekken die steeds donkerder werden, ze kleurden blauw, hun handen en voeten werden zwart, soms vielen hun haren en tanden uit en uiteindelijk verdronken ze in hun eigen longvocht en bloed. Wat eerst een normaal griepje leek gedroeg zich als een sluipmoordenaar. Niemand werd gespaard van Noord-Amerika tot Europa van Azië tot Afrika tot zelfs afgelegen gebieden bleven niet gespaard.

Tegengestelde adviezen
Sommige artsen dachten dat we te maken hadden met tyfus. Andere artsen dachten aan een pestepidemie of zelfs een biologische oorlogvoering. De media droegen bij aan de verwarring door met verschillende theorieën en tegengestelde adviezen te komen. Daarbij waren de overheden niet goed voorbereid. Er werden maatregelen genomen die dikwijls niet effectief waren. Wat uiteindelijke de beste maatregel kon zijn waren mensen in quarantaine zetten en goede hygiëne. In Frankrijk deden ze niets omdat ze bang waren dat de bevolking hun ging vervelen en in Amerika verschilde de aanpak van stad tot stad.
Geen geschikt medicijn
In minder ontwikkelde gebieden zochten de mensen hun toevlucht tot duiveluitdrijvingen en rituelen. Het was in deze periode nog geen algemeen gebruik om handen te wassen en om te niezen met je hand voor het gezicht. Hier en daar probeerden artsen een vaccin te vinden. Vele mensen zouden het vaccin toch niet willen gebruiken omdat ze dachten er juist ziek van te worden. Daarom gebruikte de patiënten voornamelijk huismiddeltjes.

Bijbelse straffen?
Er heerste een verschrikkelijke angst onder de bevolking. In een dorpje gelegen in Alaska stierven 76 van de 82 inwoners, terwijl verderop tot een lichte griep leek te beperken. Een oorzaak is hier moeilijk bij te vinden. Voor een deel lag dat aan de omgeving: armen werden vaker getroffen. Daarnaast blijken sommige mensen genetisch extra kwetsbaar voor griep. Er werd niet gekeken naar leeftijd en geslacht iedereen kon er namelijk aan sterven. Het Spaanse griepvirus was voor elke generatie iets nieuw.

Wetenschappers gaan ervan uit dat de Spaanse griep gevaarlijk werd wanneer het gemend geraakte met de vogelgriep. Het virus is ontstaan in Amerika en om meer precies te zijn in gebieden waar begin 1918 vele ziek werden en waar gevogelte en varkens werden gefokt.

Ergste pandemie
Toch gaan er geruchten rond dat de Spaanse groep al eerder in Europa is ontstaan. In 1916 had daar al een akelige griep geheerst: patiënten werden blauw in het gezicht en hadden aangetaste longen. Vele hadden daarbij al last van blaarvorming in de longen door het befaamde mosterdgas. Dit gas kon bovendien leiden tot genetische veranderingen in levende organismen.

Het is belangrijk om nog eens te onderstrepen dat de Spaanse griep niet de enige, maar wel de ergste pandemie die wereld ooit heeft gezien. Doordat de mensen steeds dichter bij elkaar wonen zijn mensen kwetsbaarder geworden voor besmettelijke ziektes. De 19de eeuw was een droom van epidemieën: toenemende verstedelijking en slechte leefomstandigheden.

Wat zijn de verschillen en gelijkenissen tussen COVID-19 en de Spaanse Griep? 

• Het sterftecijfer van bij besmette COVID-19 patiënten ligt op 3,4%, wat hoog is veel hoger dan een gewone griep. Wanneer we kijken naar het cijfer van de Spaanse Griep ligt dit op 2,5%. 
• COVID-19 treft vooral 60-plussers terwijl de Spaanse Griep vooral mensen trof tussen de 20 en 40 jaar. 
• Ze behoren tot een verschillende familie. Influenza verspreidt zich snel maar relatief gelijkmatig onder de bevolking, terwijl coronavirussen eerder in clusters mensen besmetten.
• Voornaamste wapen zowel nu als vroeger zijn quarantaine, isolatie, mondmaskers en handen wassen. 
• We schuiven graag de schuld van een epidemie in de schoenen van een ander.

Stay Save! We geraken hier samen door!
Tot snel!



Bibliografie:

Janssen, M. ( 2 maart 2020). De sluipmoordenaar van de Eerste Wereldoorlog. Historisch Nieuwsblad, 19. 

Laden, L. ( Prod.) & Laden, L. (Reg.). (2010). We Heard the Bells: The influenza of 1918 [documentaire]. USA: Dreamworks.

Vleming, J. (12 maart 2020). Gaat de vergelijking van het huidige coronavirus met de Spaanse griep van hond jaar geleden wel op? Het Laatste Nieuws, 2.